In dit artikel leggen we uit welke kenmerken / symptomen van dyslexie er zijn. We geven voorbeelden van vroege kenmerken van dyslexie (groep 1 t/m 3) en daarna volgt een lijstje met kenmerken van dyslexie in groep 4 t/m 8. Ook leggen we uit wanneer je aan een dyslexieonderzoek kan denken. Aan het eind van de blog vind je leuke en handige tips voor ouders van kinderen met leesproblemen of dyslexie!
Goed om te weten: de informatie in deze blog gaat over kinderen in de basisschoolleeftijd.
Vroege kenmerken dyslexie
Hieronder vind je een lijstje met vroege kenmerken / signalen van dyslexie die in groep 1 t/m 3 zichtbaar kunnen zijn. Op deze leeftijd kan er nog geen dyslexieonderzoek worden gedaan. Als je de lijst bekijkt, is het handig om te weten dat dyslexie zich bij elk kind weer anders kan uiten. Het is dus niet zo dat elk kind met dyslexie alle kenmerken van deze lijst hoeft te hebben.
Uiteraard kunnen ook kinderen zonder dyslexie kenmerken van dit lijstje hebben. Shaywitz (2006) geeft aan dat het belangrijk is om te kijken hoeveel kenmerken je kind heeft en hoe vaak ze terugkomen. Als je kind kenmerken maar heel soms heeft, dan geeft zij aan dat er geen reden tot zorg is. Dat is wel zo als de kenmerken hardnekkig zijn en er een vast patroon is: een aantal kenmerken zijn al lange tijd aanwezig.
Besef dat de leeftijdsgroep van de vroege kenmerken (groep 1 t/m groep 3) een grote tijdsrange is. Een kind uit groep 1 hoeft nog lang niet dezelfde vaardigheden te beheersen als een kind uit groep 2 of groep 3. Handig om in je achterhoofd te houden als je het lijstje bekijkt.
Vroege kenmerken / symptomen dyslexie in groep 1 t/m 3:
- Je kind snapt niet goed dat woorden uit delen bestaan (voetbal bestaat uit voet en bal), en (later) dat een woord kan worden opgesplitst in kleinere delen die een aparte klank hebben (bij bal bijvoorbeeld: b-a-l);
- Je kind heeft moeite met rijmen en kinderversjes leren is lastig;
- Je kind spreekt woorden verkeerd uit;
- Je kind geeft aan letters/lezen moeilijk te vinden en heeft er geen zin in. Hij laat ontwijkend gedrag zien, zoals verstoppen als hij moet oefenen met lezen;
- Het is lastig voor je kind om letterklankkoppelingen te leren (de koppeling tussen een klank, bijvoorbeeld ‘i’ en de letter ‘i’);
- Je kind vindt het lastig om de dagen van de week te onthouden;
- Je kind heeft moeite om niet-bestaande woorden na te zeggen;
- Een aantal kenmerken / symptomen van dyslexie uit de lijst van groep 4 t/m 8 kunnen nu ook te zien zijn, zoals moeite om namen te leren, moeite om op woorden te komen en in groep 3 een achterstand op technisch lezen en spelling;
- Dyslexie of leesproblemen komen voor in de familie.
Bronnen: Shaywitz (2006) en Braams (2019).
De lijst is niet 100% volledig, er zijn meer vroege kenmerken van dyslexie.
Wat kan je doen als je je zorgen maakt?
Als je je zorgen maakt, is het aan te raden om een gesprek met de leerkracht en intern begeleider in te plannen. Je kan dan navragen welke toetsen de school afneemt om vroege signalen van dyslexie tijdig te herkennen in groep 1 en 2. Je kan informeren wat je kind heeft gescoord op deze toetsen en welke acties daaruit volgen, zoals extra hulp voor je kind met een preventief programma. Als er aan de hand van signaleringstoetsen in groep 1 en 2 een vermoeden van dyslexie is, dan is het zeer belangrijk dat je kind vroegtijdig hulp krijgt.
Ook kan je vragen aan de leerkracht en intern begeleider wat je zelf thuis kan doen. Veel voorlezen en leuke taal- en letterspelletjes doen is altijd een goed idee!
Voor meer informatie over het signaleren van achterstanden in groep 1 en 2 kan je op deze website kijken.
Kenmerken / symptomen dyslexie
Hieronder staat een lijst met kenmerken / symptomen van dyslexie bij kinderen in groep 4 t/m 8 van de basisschool. Als je de lijst bekijkt, is het handig om te weten dat dyslexie zich bij elk kind weer anders kan uiten. Het is dus zeker niet zo dat elk kind met dyslexie alle kenmerken van deze lijst heeft.
Uiteraard kunnen ook kinderen zonder dyslexie kenmerken van deze lijst hebben.
Kenmerken / symptomen van dyslexie (groep 4 t/m 8 basisschool)
- Een ernstige achterstand op het gebied van woordlezen (technisch lezen);
- Een ernstige achterstand op het gebied van spelling;
- De lees- en/of spellingproblemen zijn hardnekkig: je kind gaat ondanks extra hulp op school onvoldoende vooruit. Een zeer belangrijk kenmerk!;
- Je kind maakt veel fouten bij het lezen, leest heel traag of een combinatie/afwisseling van beide (bij woord- en tekstlezen);
- Hardop lezen is heel lastig voor je kind;
- Je kind maakt veel spellingfouten;
- Je kind heeft een moeilijk leesbaar handschrift;
- Problemen met het fonologisch bewustzijn en fonologische vaardigheden. Op de website van deze logopediepraktijk kan je een uitleg over fonologisch (en fonemisch) bewustzijn vinden;
- Moeite met het lezen van onzinwoorden (zoals: bakirp) of onbekende woorden;
- Moeite met schrijven van teksten/verhalen;
- Je kind heeft veel moeite met de letter-klankkoppeling. Je kind maakt fouten en/of is heel traag;
- Moeite met het leren van vreemde talen;
- Begrijpend lezen gaat lastig (vaak omdat het technisch lezen van de tekst nog moeizaam gaat);
- Moeite met concentratie;
- Moeite met tijdsplanning;
- Je kind heeft moeite met sommige onderdelen van het rekenen. Bijvoorbeeld: verhaaltjessommen waarbij je kind veel moet lezen, klokkijken of het aanleren van de tafels van vermenigvuldiging;
- Moeite met het verplaatsen van de aandacht;
- Tekorten in het werkgeheugen. Bijvoorbeeld: je kind heeft moeite met het tijdelijk onthouden van een gesproken opdracht, terwijl hij ondertussen iets anders aan het doen is;
- Het benoemen van letters en cijfers gaat traag;
- Moeite met het onthouden van lange instructies;
- Moeite om feiten en namen uit het hoofd te leren;
- Je kind kan niet goed schrijven tijdens het luisteren;
- Moeite om dingen te verstaan in een omgeving met lawaai (meer dan anderen);
- Moeite om op woorden te komen (bijvoorbeeld in een gesprek kan je kind het juiste woord niet vinden).
De lijst is niet 100% volledig, er zijn meer kenmerken van dyslexie.
Bronnen:
Roitsch en Watson (2019) en Ghesquière et al. (2011).
We zien in onze praktijk dat faalangst en weinig zelfvertrouwen bij lezen en spelling vaak voorkomen bij kinderen met dyslexie.
Sterke kanten
In de lijst hierboven staan kenmerken waar je kind met dyslexie last van kan hebben. Vergeet niet dat kinderen met dyslexie ook veel sterke kanten hebben en dingen waar ze goed in zijn!
Wat zijn typische dyslexie fouten?
In tegenstelling tot wat veel mensen denken, bestaan er geen typische (lees- of spelling)fouten die kinderen met dyslexie maken. Je kan dus niet aan het soort fouten zien of iemand dyslexie heeft. Het is wel zo dat kinderen met dyslexie veel meer fouten maken. Ook blijven ze meestal langer beginnersfouten maken.
Bron: Ghesquière et al. (2011).
Wanneer een dyslexieonderzoek?
Wanneer is het aan te raden om een dyslexieonderzoek op te starten? Allereerst: als je je zorgen maakt om de lees- en/of spellingontwikkeling van je kind, is het altijd aan te raden om een gesprek met school in te plannen. Bijvoorbeeld met de intern begeleider en de leerkracht van je kind. Hierin kan je je zorgen aangeven en overleggen wat een oorzaak kan zijn van de lees- en spellingproblemen.
Mocht je geen goed gevoel hebben over het gesprek, bij twijfels of als je een meningsverschil hebt met de school, dan kan je daarna altijd een praktijk/instituut dat dyslexieonderzoeken uitvoert om raad vragen. Zij kunnen goed aangeven of het zinvol is om een dyslexieonderzoek op te starten.
Behaalt je kind E-scores (scores bij de laagste 10% leerlingen) voor technisch lezen (woordlezen) en/of spelling? Dan is het altijd belangrijk dat je met de intern begeleider en de leerkracht overlegt en bespreekt of er een vermoeden van dyslexie is. Ook kan je in dit gesprek vragen welke hulp de school aan je kind geeft en op welk ‘ondersteuningsniveau’. Zie op deze pagina meer informatie over de ondersteuningsniveaus waarop de school hulp biedt (bijvoorbeeld in het filmpje). Geef in dit gesprek ook aan als dyslexie bij jullie in de (eerstegraads) familie voorkomt. Dyslexie is namelijk in sterke mate erfelijk.
Voor het opstarten van een dyslexieonderzoek is het goed om te weten dat hier bepaalde aanmeldcriteria voor zijn. Er moet bijvoorbeeld, voor het dyslexieonderzoek kan plaatsvinden, al een tijd hulp zijn geboden aan je kind op het juiste ondersteuningsniveau. Dit is om te zien of de lees- en/of spellingproblemen echt hardnekkig zijn: ondanks de extra hulp laat je kind te weinig vooruitgang zien. Een heel belangrijk kenmerk van dyslexie!
Het behalen van E-scores (scores bij de laagste 10% leerlingen) op woordlezen en/of spelling is een essentieel kenmerk. Van kinderen met mogelijke dyslexie verwacht je dat ze met woordlezen en/of spelling bij de laagste 10% scorende leerlingen horen. En dat deze achterstand hardnekkig is (onvoldoende vooruitgang ondanks extra hulp).
Weet je niet of je kind bij de laagste 10% scoort? Vraag het na aan de leerkracht!
Lees in onze uitgebreide blog over dyslexieonderzoek hoe een dyslexieonderzoek gaat, wat de kosten zijn, welke CITO-scores je kind gehaald moet hebben en vanaf welke leeftijd je je kind kan laten onderzoeken op dyslexie. Ook vind je daar een handige link naar de verdere aanmeldcriteria.
Als je vermoedt dat je kind misschien dyslexie heeft, bespreek dan met de school of al aan alle voorwaarden voor een dyslexieonderzoek is voldaan. Als je er niet uitkomt met de school, dan kan je een onderzoeksbureau/instituut dat dyslexieonderzoeken uitvoert (een GZ-psycholoog of orthopedagoog-generalist) om advies vragen.
Als een GZ-psycholoog aangeeft dat het op dit moment niet zinvol is om een dyslexieonderzoek te doen, dan is het uiteraard alsnog aan te raden dat je met school overlegt hoe je kind geholpen kan worden met technisch lezen en spelling. Ook als je kind geen dyslexie heeft, maar wel lichtere lees- en spellingproblemen, is hulp belangrijk.
Wanneer een dyslexieonderzoek opstarten? – Samenvatting
Kort samengevat: bij zorgen is het altijd aan te raden een gesprek met school in te plannen. Behaalt je kind E-scores voor woordlezen en/of spelling? Vraag dan sowieso een gesprek aan, bespreek of er een vermoeden is van dyslexie en vraag na of er al extra hulp is gegeven en op welk ondersteuningsniveau. Je kan aan de school vragen of de extra hulp al geëvalueerd is en of de lees- en spellingproblemen hardnekkig lijken. Scores bij de laagste 10% leerlingen op woordlezen en/of spelling en hardnekkigheid van de achterstand zijn essentiële kenmerken.
Is er aan de hand hiervan (en andere informatie, zoals het voorkomen van dyslexie in de familie) een duidelijk vermoeden van dyslexie? En voldoet je kind aan alle aanmeldcriteria? Meld je kind (in samenwerking met school) aan voor een dyslexieonderzoek.
Bij vragen over wanneer je een onderzoek naar dyslexie kan doen, is het aan te raden om contact op te nemen met een praktijk/instituut dat dyslexieonderzoeken uitvoert. Zij kunnen bekijken of een dyslexieonderzoek zinvol zou zijn bij jou kind. Er kunnen ook altijd uitzonderingen zijn waardoor bovenstaande niet geldt. Dus neem bij vragen contact op met een professional (een GZ-psycholoog of orthopedagoog-generalist).
Heeft jouw kind binnenkort een dyslexieonderzoek? Dan wensen we jou en je kind alvast veel succes!
Hieronder vind je nog leuke tips voor ouders van kinderen met lees- en/of spellingproblemen of dyslexie.
Wil je graag tips om het leesplezier bij je kind te vergroten?
In onze online training ‘Meer leesplezier voor je kind’ vind je veel leuke tips en technieken om je kind met meer plezier te laten lezen!
Andere blogs/pagina’s die je mogelijk interessant vindt:
- Dyslexiebehandeling
- Ducklexie: een Donald Duck speciaal voor kinderen met leesproblemen of dyslexie
- Beroemde mensen met dyslexie
- Boeken over dyslexie
- Geronimo stilton boeken
- Informatie over AVI-niveaus voor ouders
Diensten/producten voor ouders van kinderen met lees- of spellingproblemen of dyslexie
Heeft jouw kind lees- en/of spellingproblemen of dyslexie? Wij (Praktijk Hello Star!) bieden graag hulp met deze diensten:
- Online training voor ouders: ‘Meer leesplezier voor je kind’
- Dyslexie shop: Hier vind je productentips voor je kind met leesproblemen, spellingproblemen of dyslexie. Bijv. leuke kinderboeken, taalspelletjes of een uitgumpen.
- Remedial teaching in de regio Leiden op het gebied van technisch lezen of spelling
Auteurs kennisbank: Jolien en Ilonka van Dullemen, MSc
Eigenaressen Hello Star!, praktijk voor RT (technisch lezen, spelling en dyslexie).
Opleidingen: masteropleiding Child and Adolescent Psychology, Universiteit Leiden en ONL Dyslexiebehandelaar.
Bronvermelding:
Braams, T. (2019). Handboek dyslexie: Theorie en praktijk (1e editie). Boom.
Ghesquière, P., Boets, B., Gadeyne, E., & Vandewalle, E. (2011). Dyslexie: een beknopt wetenschappelijk overzicht. https://perswww.kuleuven.be/~u0032380/papers/Pol_Dyslexie_Boek%20Lessius_definitief.pdf
Roitsch, J., & Watson, S. (2019). An Overview of Dyslexia: Definition, Characteristics, Assessment, Identification, and Intervention. Education Journal, 7 (4), 81-86. doi: 10.11648/j.sjedu.20190704.11
Shaywitz, S. (2006). Hulpgids dyslexie: een nieuw en volledig, op wetenschappelijk onderzoek gebaseerd programma om leesproblemen te overwinnen (2de editie). Nieuwezijds.