Wat is dyslexie? Een vraag die veel ouders hebben als ze van de leerkracht horen dat hun kind mogelijk dyslexie heeft.
In deze blog lees je meer over wat dyslexie inhoudt én vind je handige links en tips voor ouders.
Handig om te weten: deze blog is geschreven voor ouders van kinderen op de basisschool.
We hebben de blog voor het laatst bijgewerkt in maart 2023.
Wat betekent dyslexie letterlijk?
Het woord ‘dyslexie’ is afgeleid uit het Grieks en Latijn. Het is gebaseerd op het Griekse woord ‘δύσλεκτος’ (duslektos), dit betekent ‘moeilijk om te zeggen’. En dit is beïnvloed door het Latijnse woord ‘legere’ dat ‘lezen’ betekent. Bij dyslexie gaat het dus niet om moeite met praten, maar om moeite met lezen (Bron: zie 1).
Wat houdt dyslexie in?
Kinderen met dyslexie hebben zeer veel moeite met technisch lezen en/of spelling. Het leren van de letters, het lezen en/of het spellen van woorden is heel lastig voor dyslectische kinderen.
Met technisch lezen wordt de techniek van het lezen bedoeld. Dit is het omzetten van letters in klanken en deze aan elkaar vast plakken tot woorden. Technisch lezen gaat dus om het ‘ontcijferen’ van wat er letterlijk staat: dat je kind een woord dat hij ziet kan oplezen.
Het technisch lezen is moeilijk voor kinderen met dyslexie. Het deel van de hersenen dat je nodig hebt bij het lezen van woorden werkt anders dan bij kinderen zonder dyslexie.
Goed om te weten: technisch lezen is iets anders dan begrijpend lezen (dat gaat over het begrijpen van teksten). Al heeft technisch lezen daar natuurlijk wel invloed op.
Bij dyslexie is er sprake van een ernstige en hardnekkige achterstand op woordlezen en/of spelling. Als je kind wordt aangemeld voor een dyslexieonderzoek dan moet er sprake zijn van een ernstige achterstand op (één van) deze gebieden.
Met ‘ernstig’ wordt bedoeld: een score bij de 10% laagst scorende leerlingen (een E-score). Ook moet deze achterstand hardnekkig zijn: ondanks extra hulp op school gaat je kind onvoldoende vooruit. Dit zijn belangrijke kenmerken van dyslexie.
Dyslexie uit zich zeker niet bij elk kind precies hetzelfde. Het ene kind kan bijvoorbeeld bij technisch lezen én spelling ernstige problemen hebben, terwijl een ander kind bijvoorbeeld vooral moeite heeft met technisch lezen en in mindere mate met spelling.
De mate waarin kinderen moeite hebben kan ook sterk variëren. En ook de bijkomende symptomen (anders dan lezen en spelling, bijvoorbeeld problemen met werkgeheugen, concentratie, etc.) en de ernst daarvan kunnen sterk wisselen.
Dyslexie en intelligentie
Belangrijk om te weten: dyslexie staat los van intelligentie. Als je dyslexie hebt, dan zegt dat niks over hoe intelligent je bent. Ook hoogbegaafde kinderen kunnen bijvoorbeeld dyslexie hebben.
Dit is voor dyslectische kinderen natuurlijk heel fijn om te weten. Bij een dyslexiebehandeling vertelden wij altijd in de eerste sessie dat dyslexie niks te maken heeft met ‘hoe slim je bent’. Voor de kinderen was het vaak een enorme opluchting om dit te horen.
Dyslexie hebben betekent dus niet dat je minder intelligent bent dan een ander. Het staat er volledig los van.
Dyslexie en sterke kanten
Als je kind dyslexie heeft dan is lezen en/of spelling erg moeilijk, maar er zijn natuurlijk ook veel dingen waar je kind wel heel goed in is.
Elk kind heeft sterke en zwakkere kanten. Bij dyslectische kinderen is lezen en/of spelling heel lastig, maar zij blinken weer uit op andere vlakken.
Omdat lezen en spelling op school een belangrijke plek innemen, is het extra belangrijk om met je kind op zoek te gaan naar zijn sterke kanten. Dyslectische kinderen hebben helaas vaak last van faalangst of minder zelfvertrouwen. Het extra moeten oefenen voor een (soms kleine) vooruitgang kan daarnaast zorgen voor veel frustratie of verdriet. Heel belangrijk dus dat je kind leert dat er ook veel dingen zijn die hem wel makkelijk afgaan én waar zijn talenten liggen.
Hier vind je een lijstje van beroemde mensen die dyslectisch zijn. Leuk om met je kind samen te bespreken!
Definitie van dyslexie
Er zijn meerdere definities en deze kunnen in de loop van de tijd ook aangepast worden (na nieuwe inzichten).
Hieronder staat de definitie van dyslexie van de BVRD (de Brede Vakinhoudelijke Richtlijn Dyslexie) die nu in Nederland wordt gebruikt:
“Dyslexie is een lees- en/of spellingprobleem dat ernstig en hardnekkig is en dat gedifferentieerd dient te worden van laaggeletterdheid als gevolg van een gebrekkig onderwijsaanbod en als gevolg van een bredere omgevings-, neurologische, sensorische en/of gedragsproblematiek.” (Bron: zie 2 en 3).
Behalve een ernstige en hardnekkige achterstand op woordlezen en/of spelling is het bij het vaststellen van dyslexie belangrijk om uit te sluiten dat het lees- en/of spellingprobleem een andere oorzaak heeft (zoals een oogprobleem, een gedragsprobleem of geen goed onderwijs). Als de lees- en spellingproblemen door een ander probleem veroorzaakt worden dan is er geen sprake van dyslexie.
De Brede Vakinhoudelijke Richtlijn Dyslexie gebruikt verder de DSM-5 criteria voor een ‘specifieke leerstoornis’ als basis voor de classificatie van dyslexie. Als je meer over deze criteria wil weten kan je kijken op deze werkkaart bij ‘Definitie van dyslexie’.
Dyslexie en neurodiversiteit
Mensen met dyslexie hebben een neurodivergent brein. Wat betekent ‘neurodivergent’?
Een korte uitleg: Er zijn neurotypische en neurodivergente breinen.
Met ‘neurotypisch’ wordt het brein bedoeld dat statistisch gezien het meest voorkomt. Dus het brein van de ‘normgroep’/ de grootste groep mensen in de maatschappij.
Met ‘neurodivergent’ wordt een brein bedoeld dat afwijkt van de normgroep, bijvoorbeeld mensen met dyslexie, ADHD, hoogbegaafdheid of autisme.
Een term die daar mee te maken heeft is neurodiversiteit. Deze term geeft aan dat er verschillen zijn tussen de hersenen van mensen. Niet alle hersenen van alle mensen werken precies hetzelfde. Bij mensen met bijvoorbeeld dyslexie, ADHD of autisme werken de hersenen iets anders dan bij de grootste groep mensen. Dit kan worden gezien als natuurlijke variatie binnen een soort. Dit hoeft dus niet gezien te worden als een ‘stoornis’.
Mensen met een neurodivergent brein komen problemen tegen, bijvoorbeeld met lezen als het om dyslexie gaat. De samenleving is immers vooral ingericht op wat het meeste voorkomt (de ‘normgroep’ van neurotypische mensen die geen moeite hebben met lezen en spelling). Moeite met lezen is dus iets waar je ontzettend veel last van kan hebben (denk maar aan hoe vaak per dag je iets leest in het onderwijs, voor je werk of thuis). Ondersteuning, aanpassingen en hulp hierbij zijn heel erg belangrijk.
Maar, uiteraard hebben neurodivergente mensen ook talenten en sterke kanten. Het is belangrijk om daar ook aandacht aan te schenken. Het belangrijkste is dat mensen hierdoor meer op waarde worden geschat. Daarnaast kunnen de verschillen tussen mensen voordelen opleveren. Zie bijvoorbeeld dit artikel in de NRC over neurodiversiteit op de werkvloer.
Hier vind je meer algemene informatie over neurodiversiteit.
Erfelijkheid
Dyslexie is in sterke mate erfelijk. Hoeveel kans heeft een kind om ook dyslexie te hebben als één van de ouders het heeft? In onze kennisbank vind je het antwoord op deze vraag en meer informatie over erfelijkheid en dyslexie.
Hoe ontstaat dyslexie?
Dyslexie ontstaat door een samenspel van verschillende factoren. Het is een ingewikkeld proces. Er zijn beschermende factoren en risicofactoren voor het ontstaan van dyslexie. Zowel genen als omgevingsfactoren spelen een rol en werken op elkaar in.
Hier vind je een interessant filmpje (15 minuten) met een uitleg over het ontstaan van dyslexie.
Dyslexieonderzoek
Hoe wordt bepaald of een kind dyslexie heeft? Met een dyslexieonderzoek kan dit worden vastgesteld. Voor het onderzoek plaatsvindt, moet er in principe eerst een periode op school hulp zijn gegeven voor lezen en/of spelling. Zo kan er bekeken worden of de problemen met lezen/spelling bij jouw kind wel of niet hardnekkig zijn.
Als je kind mogelijk dyslexie heeft, ben je misschien benieuwd naar hoe een dyslexieonderzoek in z’n werk gaat en wat de aanmeldcriteria en kosten zijn. In onze uitgebreide blog over een dyslexieonderzoek lees je handige informatie voor ouders.
Behandeling van dyslexie
Een dyslexiebehandeling kan je kind helpen om vooruit te gaan in lees- en spellingniveau. Ook kan je kind tijdens de behandeling leren hoe hij met dyslexie kan omgaan en wordt er gewerkt aan bijkomende problemen zoals zelfvertrouwen en motivatie.
Ben je benieuwd wat er allemaal komt kijken bij een dyslexiebehandeling en wanneer je kind in aanmerking komt voor de vergoede dyslexiebehandeling? Wij schreven er een uitgebreide blog over, speciaal voor ouders van kinderen op de basisschool.
Het is niet zo dat je kind na de behandeling geen dyslexie meer heeft: dyslexie heb je je hele leven. Ook op volwassen leeftijd kan je kind er dus nog veel hinder van ondervinden.
De dyslexiebehandeling kan helpen om een vooruitgang in lees- en spellingniveau te bereiken, waardoor je kind er wat minder last van heeft en leert hoe hij ermee om kan gaan. Ook na de dyslexiebehandeling is het belangrijk om veel te blijven oefenen met lezen en spelling voor een vooruitgang in niveau.
Kinderen (en volwassenen) met dyslexie kunnen veel baat hebben bij het inzetten van hulpmiddelen. Er zijn veel verschillende soorten hulpmiddelen, bijvoorbeeld voorleesapps, spraak-naar-tekst apps of programma’s met vele functies voor spelling en lezen. Op deze site is veel informatie te vinden over de inzet van hulpmiddelen.
Kenmerken van dyslexie
Behalve problemen met technisch lezen en spelling, zijn er nog meer punten waar dyslectische kinderen last van kunnen hebben. Ben je benieuwd welke kenmerken zichtbaar kunnen zijn bij je kind?
In onze blog Wat zijn kenmerken / symptomen van dyslexie? vind je informatie over veelvoorkomende kenmerken bij jonge kinderen (groep 1 t/m 3) en oudere kinderen (groep 4 t/m 8).
Vragen?
Heb je vragen over dyslexie bij jouw kind? Stel ze dan aan de school (de intern begeleider) of aan een bureau dat dyslexieonderzoeken uitvoert. Zij kunnen je adviseren over de specifieke situatie van jouw kind.
Links voor ouders
We geven je eerst graag een aantal tips voor leuke links binnen onze site, die interessant zijn voor ouders van kinderen met dyslexie/leesproblemen:
Vindt jouw kind lezen niet leuk?
Wil je graag tips om het leesplezier van jouw kind thuis te vergroten? Neem dan een kijkje bij de pagina over onze online training ‘Meer leesplezier voor je kind’. Deze training staat vol met leuke tips voor ouders om thuis aan meer leesplezier te werken en is makkelijk en op eigen tijd te volgen. Een aanrader als jouw kind thuis niet graag leest! Klik hieronder op de knop voor meer informatie:
Dyslexie shop
Op de site vind je onze ‘shop’ met tips voor leuke producten voor je kind met lees- en/of spellingproblemen.
Blogs
In onze blogs lees je over allerlei onderwerpen die voor ouders van kinderen met leesproblemen/spellingproblemen/dyslexie interessant zijn.
Kennisbank dyslexie
In de kennisbank vind je het antwoord op veel gestelde vragen en uitleg van begrippen.
We geven je graag ook een aantal tips voor andere sites met informatie voor ouders:
Makkelijk Lezen Plein
Het Makkelijk Lezen Plein is een gedeelte in de bibliotheek waar boeken staan voor kinderen die moeite hebben met lezen en/of lezen niet leuk vinden. Vraag ernaar bij jouw bieb!
Op de website vind je bijvoorbeeld de Makkelijk Lezen TiP25 met daarin 25 leuke boekentips (verschijnt elk jaar). Een aanrader!
Balans
Balans is een vereniging die opkomt voor de belangen van ouders (onder andere op het gebied van dyslexie bij je kind). Op de website vind je ook veel informatie.
Dyslexie Centraal
DyslexieCentraal heeft een speciale ouderpagina, waar je betrouwbare informatie kan vinden.
HOI Foundation
De HOI Foundation zet zich in Nederland in om het beeld van dyslexie te veranderen van ‘stoornis’ naar ‘anders werkend brein met voor- en nadelen’. Zij geven aan dat het ontzettend belangrijk is om (naast ondersteuning voor de problemen waar kinderen met dyslexie last van hebben) ook aandacht te schenken aan de kwaliteiten van dyslectische kinderen.
Kinderen met dyslexie hebben helaas vaak last van weinig zelfvertrouwen, schaamte en/of faalangst. Aandacht voor sterke kanten van kinderen en het aanpassen van het beeld van dyslexie, kan een (zeer) positieve invloed hebben op het zelfvertrouwen van kinderen en zij worden daardoor meer op waarde geschat.
Beloningssysteem voor thuis oefenen met lezen
Tenslotte nog een link naar ons gratis beloningssysteem. Hiermee kan je op een positieve manier je kind thuis laten oefenen met lezen!
Bronnen
- Sijs, Nicoline van der (samensteller) (2010), Etymologiebank, op https://etymologiebank.nl/
- https://dyslexiecentraal.nl/weten/dyslexie/definitie#:~:text=Definitie%20van%20dyslexie%20(BVRD)&text=%E2%80%9CDyslexie%20is%20een%20lees%2D%20en,sensorische%20en%2Fof%20gedragsproblematiek.%22
- https://dyslexiecentraal.nl/sites/default/files/media/document/2021-09/Richtlijn%20Dyslexie_Werkkaarten%20V1%202021.pdf
Auteurs blog: Jolien en Ilonka van Dullemen, MSc
Eigenaressen Hello Star!, praktijk voor RT (technisch lezen, spelling en dyslexie). Opleidingen: masteropleiding Child and Adolescent Psychology, Universiteit Leiden en ONL Dyslexiebehandelaar.